We beginnen dit jaar (het tachtigste na de Tweede Wereldoorlog) nederig. Dat word je vanzelf als je de ruim 9 uur durende documentaire Shoah kijkt; een reconstructie van de Holocaust. Het is een historisch document uit 1985, waarin de Franse filosoof en journalist Claude Lanzmann in gesprek gaat met overlevenden, daders en getuigen, tot je overblijft met een omvangrijke uiteenzetting over de vernietiging van miljoenen Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
De film is een taaie zit. Geen muziek, geen archiefbeeld, alleen portretten van mensen die de Holocaust hebben meegemaakt en beelden die laten zien hoe de concentratiekampen zijn achtergelaten. Je rijdt zelfs een groot stuk mee op de voorkant van een trein richting Auschwitz, de laatste reis van velen. Mensen die aan het woord komen spreken vaak langzaam, soms is er een tolk aanwezig en dan duurt het nog twee keer zo lang. Het langzame tempo van de film stoorde mij uiteindelijk niet: het stelt je in staat om dit eens goed tot je te laten doordringen.
Het zijn heftige verhalen. In detail wordt uitgelegd hoe duizenden mensen werden vergast, hoe de crematieovens werkten en hoe massagraven geruimd werden. De lichamen verbrokkelden in de handen van de mannen die ze eruit moesten halen.
De film werd op het juiste moment gemaakt. Veertig jaar na de oorlog leefden nog veel mensen die het hadden meegemaakt. Bizar is het moment dat Lanzmann een café binnenstapt en de man achter de bar begint te bevragen. Deze man blijkt Josef Oberhauser, een veroordeelde SS'er wegens medeplichtigheid aan volkerenmoord, die hier rustig biertjes staat te tappen.
Zo zijn er vaker confrontaties. Ex-Nazi's worden in het geheim gefilmd terwijl ze in in geuren en kleuren vertellen over hun ervaringen in de kampen, terwijl ze Lanzmann ervan proberen te overtuigen dat ze écht geen weet hadden van de horror die er plaatsvond. Wat vooral bijblijft zijn de overlevenden, die vaak goed kunnen vertellen over wat ze hebben gezien, maar die altijd wel een keer stilvallen of uitbarsten in tranen van onverwerkt trauma. Iedereen zou Shoah eens moeten zien, zodat niemand vergeet hoe puur kwaad en onmenselijkheid eruit zien.
Het is een literaire traditie om aan het einde van het jaar De avonden van Gerard Reve te lezen. Ik besloot daar eens aan mee te doen, want ik had de Nederlandse klassieker nog nooit gelezen. Je volgt hoofdpersoon Frits van Egters (23 jaar) tijdens de laatste tien dagen van het jaar. Elke dag is een hoofdstuk, dus dat leest makkelijk mee. Omdat de exacte weekdagen van 2024 toevallig overeen kwamen met die uit het boek, stapte ik een tijdmachine in naar het jaar 1946.
De oorlog is net voorbij en mensen proberen hun draai te vinden. Maar Frits zit vast. In routine, in cynisme, in ergernis. Zijn glas is constant halfvol, hij blijft hangen in het klein leed dat hem treft. Hij laat zeep vallen in het donker, een stuk brood dat hij naar de meeuwen gooit belandt in een wak, hij begrijpt niets van de voorstelling die hij bezoekt en toch klapt hij. Frits laat zich meevoeren in een uitzichtloos bestaan. Niet gek dat hij dat zo voelt, hij werd met kansloze vooruitzichten volwassen.
Reve beschrijft het nogal tragikomisch. De hoofdstukken lijken voort te kabbelen en onze antiheld is vaak irritant, toch zijn zijn ergernissen en filosofische beslommeringen herkenbaar. Wij mensen maken ons al decennia lang druk over dezelfde pietluttige dingen, dat is geruststellend. Je kunt je laten meeslepen in het zwelgen van Frits, maar ik vond die overpeinzingen juist bijzonder humoristisch.
De laatste bladzijden zijn ongelooflijk ontroerend. Frits begrijpt het belang van het alledaagse plotseling. "'Ik leef', fluisterde hij, 'ik adem. En ik beweeg. Ik adem, ik beweeg, dus ik leef. Wat kan er nog gebeuren? Er kunnen rampen komen, pijnen, verschrikkingen. Maar ik leef. Ik kan opgesloten zijn, of door gruwelijke ziekten worden bezocht. Maar steeds adem ik, en beweeg ik. En ik leef.'" Voordat hij op de laatste avond van 1946 in zijn bed stapt, zuigt hij de moed in zijn longen. "'Het is gezien', mompelde hij, 'het is niet onopgemerkt gebleven'."
PS.
Ik kende Frietpan Frank niet, maar nu wel (via Floris de Bijl) en heb me meteen geabonneerd op zijn YouTube-kanaal. Deze Frank knutselt in zijn schuur de gekste frituurexperimenten in elkaar en geeft ondertussen gortdroog commentaar. In zijn nieuwste filmpje probeert hij erachter te komen of je frikandellen kan frituren terwijl de pan rondslingert. Dit zijn de video's waarvoor YouTube is bedacht, mensen.
Nog zo iemand voor wie YouTube is gemaakt: Bobby Fingers. De rock'n'roll-kunstenaar is terug met een nieuwe diorama, gebaseerd op die keer dat "de drummer van The Black Keys" zijn naam vergat in de podcast van Joe Rogan. Hier zit weer belachelijk veel werk (en humor) in.
Freek de Jonge (80 jaar) speelde een kerstconference. Die heb ik ingehaald en ik genoot. Het blijft prettig om je door De Jonge mee op reis te laten nemen (dit keer voor een groot deel door mijn stad Utrecht). Hij zit nog altijd scherp op de actualiteit, met genoeg ruimte voor persoonlijke sores (die verdomde aanleg van glasvezel! onderste schappen in de Albert Heijn die bejaarden op hun buik dwingen!). Je lacht, je verbaast je en op het einde stuurt De Jonge je met een warme boodschap het nieuwe jaar in.
Het eindejaarsoverzicht van Last.fm is veel beter dan die van Spotify. Mooier ontworpen, zonder AI-labels, met vette grafieken en specifiekere cijfers. Dit is mijn playback en dit het volledige overzicht van 2024.
Vooruit, we kijken nog één keer achterom. Vox maakte een lekker behapbaar overzicht van nieuwsgebeurtenissen in 2024.
Je las mijn weblog van 30 december 2024 tot en met 5 januari 2025. Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief om deze blog elke zondag vanzelf in je mailbox te ontvangen.
Comments