Het einde is in zicht! Wat is dat toch, dat als we dreigen er een jaartje bij te plussen, we in een staat van reflectie verzeild raken? Nog even achterom kijken, daarna beginnen we weer met frisse moed aan een nieuw jaar vol mogelijkheden. Zoals altijd neem ik je weer even mee langs mijn hoogtepunten van het afgelopen jaar. Grijp een oliebol, trek een wijntje open en laat me je meenemen.
I. Muziek
Ik blijf erbij: Fontaines D.C. is de spannendste band in jaren. Romance is het vierde studio-album van de Ierse band en hun meest toegankelijke, met een geliktere productie, meer afwisseling en een iets minder duistere insteek. Dat heeft waarschijnlijk geholpen bij het (twee keer) uitverkopen van AFAS Live, maar het betekent niet dat Fontaines D.C. ineens Top 40-muziek maakt. Het blijft - gelukkig - een bandje met een randje.
We mogen Romance dan ook als een evolutie in het oeuvre zien, wat mij betreft. Er staan alleen maar goede nummers op, maar niemand kan om Starburster heen. Alsof je wordt gekatapulteerd. Het is een stomp in de maag, een nummer dat zo in Trainspotting kan en simpelweg een gevoel van momentary blissness. (Zanger Grian Chatten staat trouwens niet graag in dit soort toplijstjes: "Prijzen winnen enzo baart me soms zorgen, want het ontneemt me de kans om omhoog te blijven staan. Ik wil niet dat iemand ons ziet als een gevestigde band.)
Grace Cummings stond op Best Kept Secret vroeg in een tent waar nog wel wat mensen bij konden, maar ik was er, omdat ik haar album Ramona toen al grijs had gedraaid. De Australische heeft een stem en instrumentele begeleiding waar je u tegen zegt. Wat is hier nou het goede woord voor? Meeslepend? Episch? De albumtitel is een verwijzing naar Bob Dylans nummer To Ramona, verder strooit ze met verwijzingen naar werk van onder anderen Johnny Cash, Neil Young en George Harrison. Ze staat op de schouders van reuzen en maakt het zich eigen. Ik ben fan hoor.
Je weet dat het een waanzinnig muziekjaar is als The Smile met twee albums komt. Wall of Eyes is van die twee mijn favoriet. In januari, tijdens een speciale avond in Eye, liet ik de nieuwe nummers in een volle bioscoopzaal over me heen komen. Overrompelend natuurlijk. Daarna daalde het album met elke luisterbeurt meer in. Het debuutalbum was goed, maar hier klikten de puzzelstukjes van project The Smile pas echt in elkaar. Wall of Eyes voelt coherent, doordacht en nog steeds kneiter-experimenteel. Mijn favoriete nummers zijn Teleharmonic en Bending Hectic. Maar eigenlijk is alles beter dan we verdienen.
Ik begon wat twijfelend aan Wild God van Nick Cave and the Bad Seeds. Door voorganger Ghosteen kwam ik niet lekker heen. Maar op Wild God schijnt de zon weer. Cave zingt het letterlijk: "We've all had too much sorrow, now is the time for joy". Dat hoor ik terug. En ik zag het in september, toen Nick Cave en zijn Bad Seeds (met Radioheads Colin Greenwood op basgitaar) de volledige Ziggo Dome optilden.
Lekker jaartje ook voor Nederlandse hiphop, moet ik zeggen. Willem kwam met Spuug van God, zijn tweede solo-album. In zijn eentje vind ik hem beter dan bij The Opposites. Hij stelt zich kwetsbaar op, maakt zijn nummers persoonlijk. "Vergeet soms te leven", rapt hij op het titelnummer. "Vandaag is niet gister. Zal nooit meer zo jong zijn als nu, m'n hart klopt gewichtig."
Ook Sticks blijft ook heel dicht bij zichzelf op Zonneschijn. Het laatste nummer Lentezon is een schitterende ode aan zijn overleden moeder. Dankbaarheid en liefde vormen de rode draad van dit album. "We hebben het goed, we zijn rijk en ademen", hoor je op Lastig. "Als ik chagrijnig wakker word dan schaam ik me." Sticks is trots op dit album, zei hij bij radioprogramma Nooit meer slapen. "Dit is wat wij doen, we schrijven gedichtjes." Het is wel iets meer dan dat.
Na zestien jaar kwam er een nieuw album van The Cure en dat is een prachtplaat. Songs of a Lost World is de afgelopen weken zo diep onder mijn huid gaan zitten dat ik het voel krassen op het bot. De Britse band van Robert Smith (65 jaar inmiddels, met een stem die al decennia hetzelfde is) neemt de tijd om zijn nieuwe werk uit te diepen. Die tijd moet je als luisteraar ook nemen, maar het geduld loont.
Wat een prachtig, bitterzoet nummer is bijvoorbeeld And Nothing Is Forever. Dat gaat over een belofte van Smith om aanwezig te zijn aan het sterfbed van een dierbare - een belofte hij niet kon nakomen. In het Engels is er een mooi woord voor dit album: bleak. Op het laatste nummer van de plaat, het overweldigende Endsong, blijft het licht uit. "It's all gone", zingt Smith. "Left alone with nothing, nothing, nothing."
Christopher Owens' I Wanna Run Barefoot Through Your Hair is misschien niet het beste album van het jaar, is het is wel een overtuigende comeback van een indiedarling die alles verloor en weer opkrabbelde. Ik heb er al veel over geschreven, maar dat ik vijftien jaar na het debuutalbum van Girls weer enigszins van die sound mocht genieten - zelf een lading ervaring rijker en een extra lading in de muziek - is zo wonderlijk dat hij niet mag ontbreken.
II. Concerten
Dit was echt het jaar van IJsland, dus ik had dit ook onder het kopje albums kunnen zetten. Maar ik spreid de boel een beetje. Abel en Sef in de Melkweg was namelijk een legendarische show. Ze speelden hun maatschappijkritische album nog tweemaal voor het laatst. Een product van zijn tijd moet je niet uitmelken. Uitgeput na een feestelijk weekend Texel reden mijn vriendin en ik direct door naar Amsterdam voor de late show (23.00 uur), waar ons energieniveau binnen no-time weer tegen het plafond zat. Een vlammend betoog van twee rappers die dit land een spiegel voorhouden van wat er allemaal verkeerd gaat ("Met afgesloten grenzen dan gourmet je toch het lekkerst"), op zijn meest aanstekelijk en opzwepend. IJsland!
Eefje de Visser bracht haar album Heimwee uit en, ik schreef het al eerder, als je ernaar luistert voelt het alsof je zweeft. Heimwee is iets minder elektronisch dan het al net zo briljante Bitterzoet, en daarmee wordt het live al meteen iets intiemer. Dat zou een lastige wedstrijd kunnen worden op een groter podium zoals dat van de Grote Zaal in TivoliVredenburg, maar ze tilt haar muziek juist verder op, met sfeervol licht en choreografische dans. Dat ze volgend jaar een van de headliners op Best Kept Secret is, is niet alleen een briljante zet maar ook zeer verdiend.
Het blijft me verbazen hoe bijzonder concerten van Bob Dylan zijn. Ik reisde in oktober naar Düsseldorf om hem in de Mitsubishi Electric Halle te zien optreden. Telefoons in een afgesloten zak, gesprekken met fans die je niet kent en altijd weer dezelfde dankbaarheid om Hem nog eens te mogen zien. De concerten zijn gewoon met niets te vergelijken. De 83-jarige Dylan trakteerde op wonderschone versies van Desolation Row, Key West, It’s All Over Now, Baby Blue en Every Grain of Sand. En de mondharmonica kwam vaak tevoorschijn. Dan kun je me sowieso wegdragen.
PJ Harvey was overrompelend goed op Best Kept Secret, waar de beste acts rondom de headliners werden geprogrammeerd in de grote tent. Het publiek hield zijn adem in, terwijl de mysterieuze zangeres haar mooiste Britse folkfabels speelde met een blik die elke aanwezige bij de les hield. Veel werk ook van haar prachtige album I Inside the Old Year Dying, dat in 2023 verscheen.
III. Film
In The Zone of Interest volg je het gezin van Auschwitz-commandant Rudolf Höss, dat letterlijk onder de rook van het concentratiekamp woont. Ze negeren de gruwelijkheden die achter de hoge muren naast hun achtertuin gebeuren volledig - of ze zijn daar echt gevoelloos voor geworden. Hoe meer het vernietigingskamp door de Höss-familie wordt genegeerd, des te enger de film wordt. De award voor grootste stomp in de maag van het jaar gaat naar deze film.
The Holdovers verscheen in Nederland in januari in de bioscoop en dat is eigenlijk jammer, want dit is bij uitstek een film voor tijdens de feestdagen. De onvolprezen Paul Giamatti speelt een norse schoolleider die tijdens de kerstvakantie ergens in de jaren '70 op een groepje studenten moet passen die niet naar huis kunnen. Met een van hen, een intelligente relschopper, bouwt hij een bijzondere band op. Een zwarte komedie zoals alleen regisseur Alexander Payne ze maakt. Instant classic.
In The Substance wordt een oudere actrice niet meer zo vaak gevraagd voor films als vroeger. Een nieuwe generatie haalt haar in, tot ze een speciaal goedje ontdekt waarmee ze zich letterlijk in tweeën kan splitsen. Ze krijgt een nieuw lichaam dat jonger is, waarmee ze weer een plek in de spotlights weet te krijgen. Er is maar één regel: de substantie werkt alleen als het oude en nieuwe lichaam elke week worden afgewisseld. Dat gaat natuurlijk mis als de actrice merkt dat haar jonge lichaam veel succesvoller is. Uiteindelijk durft The Substance heerlijk over de top te gaan, met gruwelijke bodyhorroreffecten. Heerlijk om deze film in een huiverende bioscoopzaal te zien.
Na Call Me By Your Name en Suspiria is Challengers wat mij betreft wederom een schot in de roos van regisseur Luca Guadagnino. Een driehoeksverhouding tussen proftennissers wordt helemaal uitgemeten over een periode van jaren. Een bloedhete film, spannend, met een opwindende soundtrack en een finale met de waanzinnigste tennisbeelden die ooit op beeld zijn vastgelegd.
Emma Stone speelt Bella Baxter in Poor Things, een overleden vrouw die met het brein van haar ongeboren baby tot leven is gewekt door een ontspoorde wetenschapper. Een knotsgek uitgangspunt voor een knotsgekke film. Bella gaat op zoek naar haar identiteit en, niet gehinderd door normen, waarden en vooroordelen, geeft ze haar eigen wereld vorm. Veel naakt en bizarre decors in deze satire van Yorgos Lanthimos, die uiteindelijk vooral de tekortkomingen van de man onder de loep neemt.
Evil Does Not Exist is de nieuwste film van Ryūsuke Hamaguchi, die eerder Drive My Car maakte. Het gaat over het leven van dorpsbewoners net buiten Tokio, van wie hun idyllische bestaan met de natuur bedreigd wordt als blijkt dat een groot bedrijf er een camping wil opzetten. Het kapitalisme sijpelt de stad uit, de bossen in. De film en zijn personages zijn verstild, traag, bijna meditatief. Maar blijf een onschuldig dier lang genoeg uit de tent lokken, en ook die zal uiteindelijk de aanval inzetten.
IV. Boeken
Thomas Heerma van Voss schreef Het archief, over vasthouden aan het bekende terwijl je misschien beter kunt loslaten. De wereld van de hoofdpersoon heeft (al jaren, zoals zijn moeder zegt) de wereld aan zijn voeten liggen. Al klampt hij zich liever vast aan het bekende. Waarom zou comfort in de weg moeten staan door ambitie? De knop gaat pas om als zijn vader op sterven ligt. Ontroerend boek dat lang op een tragikomische manier blijft kabbelen, met het venijn in de staart.
Sally Rooney schrijft in haar boek Intermezzo over twee broers met een nogal gecompliceerde relatie. Hun verhouding raakt steeds verder in de knoop, schreef ik al eerder. Liefde is nu eenmaal ingewikkeld, zeker als je daar schaamte, leeftijdsverschillen en rouw aan toevoegt. Rooney schrijft ogenschijnlijk makkelijk, maar windt haar lezers langzaam om de vinger. Voordat je het weet blijkt een dialoog over niets plotseling over alles te gaan. Haar beste boek tot nu toe.
Lessen van Ian McEwan vertelt het levensverhaal van Roland Baines. Je treft hem op het moment dat zijn vrouw spoorloos verdwijnt en hij achterblijft met een baby. De Tsjernobyl-ramp is net gebeurd en er dreigt meer ellende. Baines heeft nog een persoonlijk trauma te verwerken, dat in zijn jeugd plaatsvond bij zijn strenge pianolerares. Wat is er allemaal gebeurd? Vallen alle gemiste kansen in het leven van Baines te verklaren? McEwan doet meesterlijk uit de doeken hoe steentjes die in een vijver belanden decennia later nog steeds kringen maken.
Mijn fascinatie voor Japan werd dit jaar dankzij mijn reis naar het land alleen maar groter. Voorafgaand aan de vakantie las ik The Roads to Sata van Alan Booth. Hij besloot in 1977 belachelijke afstanden te wandelen van het noorden naar het zuiden: 3.300 kilometer in 128 dagen. Het levert een verzameling van kleine monumentjes op van repetitieve wandeltochten en gesprekken met lokale Japanners. Booth schrijft zonder benoemen, of zoals iemand op Goodreads schrijft: "Het boek is grappig zonder grappen, triest zonder tragedie en mooi zonder romantiek".
De mooiste graphic novel die ik dit jaar las is Het Beest, een tweeluik van Frank Pé en Zidrou. Dit verhaal is een eerbetoon aan de Marsupilami, het gele fantasiebeest met de lange staart dat André Franquin ooit tot leven wekte in een avontuur van Robbedoes en Kwabbernoot. Het boek speelt zich af in 1955 in Brussel, waar de Marsupilami gehavend rondzwerft nadat hij aan stropers is ontsnapt. Een jonge dierenvriend vindt het beest en verstopt hem thuis. Er speelt van alles (pestgedrag, oorlogstrauma en verlies), maar er is genoeg humor en het eindigt hartverwarmend. Fantastisch boek, nog beter getekend. Een bindende aanrader, ook voor mensen die nooit strips lezen.
Nog zo'n aanrader is Lucas Wars. Renaud Roche en Laurent Hopman beschrijven daarin de periode waarin de jonge regisseur George Lucas Star Wars bedenkt. Vrijwel niemand heeft vertrouwen in zijn pulpy ruimte-epos dat barst van de special effects. Zelfs de filmstudio waarmee hij in zee gaat wil het liefst weer van hem af. Lucas beleefde zijn eigen heldenverhaal, weten we nu. Vijftig jaar later is Star Wars nog steeds gigantisch populair. Dat maakt van dit boek een feest, mede dankzij de prachtige tekeningen van Roche, die maar weinig penseelstreken nodig heeft om de hoofdrolspelers tot leven te wekken.
In Nederland hebben we ook een grootheid als het gaat om graphic novels: Aimée de Jongh. Ze bracht dit jaar haar stripbewerking uit van de klassieker Lord of the Flies. Dat boek van William Goldings gaat over een groep kinderen die na een vliegtuigcrash op een onbewoond eiland moet zien te overleven. Ze richten een maatschappij in het klein op, die aanvankelijk democratisch lijkt te verlopen, tot er een opstand plaatsvindt. De Jongh verstript het verhaal op een weergaloze manier, waarbij de tekeningen (en kleuren) steeds duisterder worden. Met rake tekeningen die de horror van een uit de bocht vliegende beschaving uitstekend verbeelden.
V. Games
Indiana Jones and the Great Circle is de beste Indy-film in jaren. En nog speelbaar ook. Dit is een avonturengame in de puurste zin van het woord. Nadat een waardevol beeld uit het museum verdwijnt, volgt Indiana Jones de voetsporen van de mysterieuze reus die hem meenam. Over het algemeen bestaat die achtervolging niet uit schietactie en explosies. In de gameplay ligt de focus op sluipen, puzzelen, goed om je heen kijken; ontdekken. Het ene moment loop je verkleed als kardinaal door de Sixtijnse Kapel, dan slinger je aan je zweep aan een zeppelin, vervolgens onderzoek je piramides in Egypte. Je lost raadsels op in allerlei tombes, jaagt schorpioenen weg met een fakkel, sluipt langs nazi's of slaat ze op hun kop met een schep. De tussenfilmpjes zijn vaak hilarisch over de top, met actie die je kent uit de films. Dit is genieten hoor.
Ik was een tijd verslingerd aan Balatro, een kaartspel waarbij je per ronde punten verdient door pokerhanden te spelen. Het wordt pas echt leuk als je jokers begint te verzamelen die de waarde van bepaalde handen of kaarten vermenigvuldigen. Elke ronde is anders en met elke megascore schiet de dopamine door je lichaam. Toen ik er eindelijk mee was gestopt op de PlayStation 5, verscheen Balatro op mobiel. Om Michael Corleone in The Godfather III te quoten: "Just when I thought I was out, they pull me back in".
Als de dagen korter worden, geniet ik altijd van epische RPG's in een fantasiesetting. Dus was ik blij met Dragon Age: The Veilguard, al is het verre van een perfecte game. Het is gewoon prettig om een groots avontuur te beleven met verschillende personages die gaandeweg vrienden worden. De laatste uren van deze Dragon Age zijn daarbij lekker meeslepend, waardoor je na het rollen van de aftiteling toch een beetje in een zwart gat valt.
Still Wakes the Deep neemt je mee naar een olieplatform in de Noordzee. Daar speel je een vloekende Schot die de autoriteiten ontvlucht. Hij vloekt nog meer als blijkt dat de boor iets vreemds raakt op de bodem, waardoor er een aaneenschakeling van rampen ontstaat. Heerlijke horrorthriller van vijf uur, die soms voelt als een achtbaanrit maar je op het einde toch verstild achterlaat.
VI. Dankwoord
Toen ik 94 weken begon met bloggen, had ik niet verwacht dat ik dat zo lang onafgebroken zou volhouden. De ene week gaat het makkelijker dan de andere. Het is vaak meer werk dan je denkt. A labour of love, noem je dat. Zelfs tijdens mijn reis door Japan zat ik nog te tikken op de hotelkamer. Ik vond het zelf wel een romantisch beeld.
Door het jaar heen kreeg ik regelmatig leuke reacties van meelezers. Per mail of onder de blogs. Veel dank daarvoor. Hoewel ik dit digitale logboek in de eerste plaats voor mezelf schrijf, hou je zulke dingen beter vol als mensen meelezen. Ik hoop dat je dat blijft doen, dat je er wat tips uithaalt en dat het je inspireert om ook te beginnen met bloggen. Claim je eigen stukje internet!
Heb een mooie jaarwisseling. Reis ver, drink wijn, denk na, lach hard, duik diep, kom terug. Tot volgend jaar!
Je las mijn weblog van 23 tot en met 29 december. Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief om deze blog elke zondag vanzelf in je mailbox te ontvangen.
Comments