Rutger Otto - weblog

139. De ongrijpbare Bob Dylan

A man blows bubbles from a solution of ‘watered stock,’ as a crowd of gentlemen try to catch them before they pop (1903), William Henry Walker

I.

In recensies lees ik dat Bob Dylan deze week in Amsterdam voor het publiek niet te zien was. Er stak alleen een pluk haar boven de piano uit. Vanuit de rechterkant van de zaal had ik perfect zicht. Hoewel, je weet bij Bob Dylan altijd een ding zeker: je ziet 'm niet. Zelfs als je alles ziet.

De ongrijpbare Bob Dylan bestaat al vanaf het moment dat hij opdook in New York. Ik las deze week het boek Rolling Thunder Logbook van Sam Shepard, die in de jaren zeventig aantekeningen maakte tijdens de Rolling Thunder Revue. "Faced with him in the flesh, I have a hard time shaking loose of the photographs and just seeing him", schrijft hij over zijn eerste ontmoeting met Dylan. "All I’m seeing are album covers for about six minutes straight. Then slowly he comes into focus."

Die focus komt op het podium nooit. Ik zit toevallig aan de goede kant voor het podium, maar er staan wel wat tactische onzinlampen naast de piano, waardoor je de oude zanger nooit écht goed ziet. Dat levert aan beide kanten voordelen op: Dylan hoeft zich niet op te stellen als een entertainer en de mythe blijft in stand. Aan het einde van het concert rennen fans (van elke leeftijd) richting het podium om zo dicht mogelijk bij Dylan te komen.

Shepard maakt tussen de regels door een paar mooie observaties over de concerten van Dylan die vijftig jaar later nog steeds gelden. "It’s just a building and then a whole world enters into it and takes it over and then goes away again", schrijft hij. Dylan kan zomaar te vroeg het podium op lopen. "He’s always got the jump on the audience that way. He knows he’s out there way before they do, and it gives him the edge every time."

Het is altijd een spel met Dylan. Het is nooit saai. Je zit op het puntje van je stoel. Hij kan complete gitaarstukken verpesten, er volledig naast zitten op de piano en vervolgens overrompelen met fenomenale uitvoeringen van Desolation Row en It’s All Over Now, Baby Blue.

Het blijft mij daarom fascineren. "Dylan is an invention of his own mind", schrijft Shepard. "The point isn’t to figure him out but to take him in." Je kunt ook zeggen dat Dylan daardoor een uitvinding is van je eigen gedachten. Daarom blijft Bob Dylan altijd bestaan.

II.

In de heerlijke Utrechtse luisterbar Nomono (die eind december zijn deuren dreigt te moeten sluiten) organiseert dj en producer Carista regelmatig luistersessies. Ze nodigt daarvoor artiesten uit die in het midden van de zaak platen komen draaien. Om hen heen zitten bezoekers in een huiskamersetting wijn te drinken. Heel laagdrempelig en relaxt. Af en toe vertellen de artiesten iets, maar het is vooral lekker luisteren.

Deze keer is Spinvis te gast. Erik de Jong stapt met een kratje elpees naar binnen. Hij draait van alles, maar vooral Nederlandse artiesten uit de indie- en undergroundhoek. Een paar keer klinken nummers van het album dat hij samen met Simon Vinkenoog maakte. We horen de dichter zijn teksten voordragen over experimentele jazz en elektrobeats van Spinvis.

Amerika + Bang zullen ze leven komt voorbij, van Roos Rebergen (Roosbeef!) samen met het vijfkoppig strijkersensemble SunSunSun Orchestra. Ik schrijf mee: later het album maar eens opzetten. De stem van Rebergen samen met de strijkers, dat klinkt als een perfecte match. "Ik ben een cowboy", zegt ze in de outro van het liedje. "Een echte. Maar niemand die het ziet. Omdat ze bang zijn. Bang zullen ze leven."

Nog iets wat ik noteer: Fulco. Zo'n artiest die volgens De Jong veel te weinig te horen is. Inderdaad, de naam zegt me niets. Hij draait twee liedjes van het album Het Vermoeden. Doortocht (Ulm) lijkt een simpel gitaarliedje, totdat net over de helft meer instrumenten aanzwellen en er een heerlijk kort seventies synthsolootje doorheen sijpelt. Niet veel later klinkt Fulco's Aanbevelingsbrief, waar iets van de stijl van Spinvis in doorklinkt.

Als laatste tovert De Jong een blanco platenhoes uit zijn toverkrat. Het wordt een experiment, zegt hij. "Dit is een lakplaatje uit de erfenis van mijn vader. Geen idee of hij het nog doet en wat erop staat. Dit is waarschijnlijk al 80 jaar niet meer gedraaid."

Hoe bijzonder is het dan dat wij met zijn allen luisteren naar een krakerig en ruisend plaatje, waarop begeleid door een filmachtig orkest een wonderschone vrouwenstem klinkt? Een spookstem.

PS.

Er zit veel verstopt in dit zinnetje van Herman Martinus: "I never wanted to carry the internet around in my pocket". Het geeft veel meer rust als dat slechts op aangewezen plekken zou kunnen internetten. Dat gebeurde vroeger thuis aan het computermeubel, een object dat met de komst van de smartphone en Overal Internet lijkt te zijn verdwenen. Het blog van Martinus gaat over het aanhoudend moeten afkicken van telefoons en algoritmes. "The underlying premise here is that if you're trying to lose weight, you shouldn't carry cookies around in your pockets. And my phone is the bag of cookies in this metaphor."

Met LEGO kun je alles bouwen, zelfs een kom met ramen. (via Kottke)

Je las blog №139, geschreven in de week van 3 tot en met 9 november 2025. Abonneer je op mijn nieuwsbrief en je ontvangt 'm elke zondag gratis in je mailbox.

138. De natuur laat zich niet vangen

Study of Mushrooms (1880), Mary Vaux Walcott

I.

In films heb je zogenaamde scene stealers. Dat zijn acteurs die alle aandacht pakken als ze in beeld zijn, ook al gaat de scène niet om hun personages. Wat dacht je van Heath Ledger in The Dark Knight? Of Philip Seymour Hoffman in zowat elke film waar hij in speelt? Een van de bekendste voorbeelden van een scene stealer is Orson Welles, die nauwelijks te zien is in The Third Man, maar aan wie je direct denkt als je de titel hoort.

In het boek Is A River Alive? van Robert MacFarlane heet degene die de scène kaapt Giuliana Furci. Zij is een bioloog, gespecialiseerd in het onderzoeken van schimmels en paddenstoelen. Het lijkt alsof ze er een zesde zintuig voor heeft. Tijdens wandelingen loopt ze regelmatig ineens meters diep een bos in, waar dan een minuscuul klein exemplaar staat dat van een afstand onmogelijk met het blote oog te zien is.

Hoe ze het doet weet ze zelf ook niet. "I don’t know, really. It’s that… fuzz again. I can only describe it as being like a force declaring itself within matter, giving different vibrations and tone: these are what told me I was very close. (…) We think of fungi or mushrooms as still, as fixed, but they’re not, they’re fast-moving and brief in their appearances. Each meeting with a fungus is an encounter; we’ve crossed their paths, as well as them crossing ours."

Ik hou van de manier waarop MacFarlane de natuur tot leven wekt in zijn boeken, doordat hij op een zekere poëtische manier verslag doet van de natuur. En omdat hij de ruimte vrijmaakt voor zijn reisgenoten, waarover hij met bewondering schrijft.

II.

Een paar weken terug schreef ik ook over MacFarlane, toen hij voor een literatuurfestival in Utrecht was. Hij zei toen: "Zodra we de natuur proberen te vangen, ijsbeert ze rusteloos heen en weer in haar kooi en is ze niet langer zichzelf." Sindsdien staat mijn antenne blijkbaar uit voor uitspraken over de menselijke maakbaarheid van de natuur.

Bij de "immersive experience" over Van Gogh in de Jaarbeurs (niet per se een aanrader), lees ik bijvoorbeeld deze tekst van de schilder: "De natuur laat zich in het begin nooit kneden door de kunstenaar, maar wie het echt serieus meent, laat zich niet afschrikken door die weerstand".

En in de game Ghost of Yotei zegt de moeder van de hoofdpersoon, terwijl je een Japanse siertuin aanlegt: "Weet je waarom ze zulke tuinen maken in het zuiden? Het is een poging om de pracht van de natuur te vangen. En zo herinneren we onszelf eraan dat je de natuur nooit volledig kunt vangen of temmen".

Ghost of Yotei draait wat mij betreft volledig om de natuur en de Japanse landschappen, met zijn bergen, gekleurde bomen en spookachtige mist. Het mooie van de game (een Sony-blockbuster) vind ik dat het de speler durft af te remmen om schoonheid te ervaren. Je neemt plaats op een bergtop om een landschap te schilderen en gaat in een warmwaterbron zitten om het leven te overdenken. Door de wind te volgen kom je bij een nieuwe opdracht en door bloemenvelden rennen geeft je paard een boost. Je hoeft de natuur helemaal niet te vangen als je het kan omarmen, lijken de makers te zeggen.

Ik ben trouwens verslaafd aan de fotomodus van Ghost of Yotei.

PS.

Eddy Burback is terug met een nieuwe video. Dit keer laat hij zien hoe de bevestigende algoritmes van ChatGPT je kunnen meesleuren in een spiraal van gekmakende waanzin. De video is luchtig en grappig van toon, tegelijkertijd legt het de sluimerende gevaren van AI-chatbots bloot. "Maar geen zorgen", zegt Burback. "Het is niet alsof mensen ChatGPT gebruiken voor therapie ofzo."

De online AI-encyclopedie Grokipedia is de zoveelste poging van Elon Musk om de waarheid naar zijn hand te zetten. Ik schreef voor NU.nl over de conservatieve concurrent van Wikipedia.

The Jim Henson Company veilt honderden filmprops. Er zitten poppen bij van The Dark Crystal en Fraggle Rock, rekwisieten uit Muppet Treasure Island en Muppets from Space, gesigneerde posters en originele schetsen voor Sesame Street. Praktisch onbetaalbaar allemaal, maar het blijft leuk om door dit soort lijsten te scrollen.

De uitgever van Asterix heeft hoge verwachtingen van het nieuwe album: Asterix in Lusitania. De eerste oplage telt vijf miljoen (!) exemplaren wereldwijd en 200.000 Nederlandstalige uitgaven. Dat is veel, maar de stripreeks blijft populair, ook na de dood van René Goscinny en Albert Uderzo. Ik las het nieuwe album en vermaakte mij prima. Dit keer speelt het verhaal in Lusitania, oftewel Portugal. Er wordt iemand onterecht vastgehouden in een cel en er is heel wat gedoe rondom vissaus. Maar het draait natuurlijk allemaal om de kleine grapjes tussendoor, de namen van de personages (de Griekse eigenaar van het karrenmerk Twingos is mijn favoriet) en de verwijzingen naar de huidige tijd. En ik vind de tekeningen (en inkleuring!) absoluut niet onderdoen voor het originele werk.

Terry Cavanagh maakt indiegames als VVVVVV, Super Hexagon en Dicey Dungeons. Nu heeft hij een gratis spelletje uitgebracht dat je kunt spelen in de browser van je laptop: Egg. Het is een lekker absurde 3D-platformer waarin je zes eieren uit een doosje naar zes nesten moet brengen. Het duurt misschien even voordat je het onder de knie hebt, daarna is het genieten.

Het belooft een feestweek te worden, want Bob Dylan treedt twee keer op in Amsterdam. Ik kom vast in de stemming met A Complete Unknown (op Disney+) en het boek The Rolling Thunder Logbook van Sam Shepard. Dat zijn aantekeningen over de Rolling Thunder Revue, de muzikale karavaan van Dylan en vrienden, die vijftig jaar geleden van start ging. Als ik tijd heb, kijk ik nog eens naar de film die Scorsese daarover maakte.

Je las blog №138, geschreven in de week van 27 oktober tot en met 2 november 2025. Abonneer je op mijn nieuwsbrief en je ontvangt 'm elke zondag gratis in je mailbox.

137. Ouderwets bingen

Design proposals for Puck Theater, New York, NY, Interior perspective study (1941), Winold Reiss

I.

Op Apple TV staat Mr. Scorsese, een filmportret over regisseur Martin Scorsese. In vijf afleveringen neemt de miniserie je mee door het leven van Scorsese aan de hand van de films die hij maakte. Raging Bull, Taxi Driver, Goodfellas, After Hours, The Wolf of Wall Street, The Irishman, Silence. Het is een waanzinnig oeuvre van een man die geliefd is, maar lang een buitenbeentje in Hollywood bleef.

"In het originele script van Taxi Driver staat een regel over hoe Travis Bickle naar het campagnehoofdkwartier kijkt, zoals een wolf kijkt naar kampvuren in de verte", zegt scenarist Paul Schrader. "Scorsese was ook zo: een wolf die naar de vuren van de beschaving kijkt en nooit helemaal geaccepteerd zal worden."

Scorsese is geen typisch Hollywood-regisseur. Hij groeide op tussen de wise guys in New York en gebruikte die straatopvoeding later in zijn films. Zijn films gaan vaak over macht en onmacht. Over mensen die buiten de maatschappij staan. Volgens Leonardo DiCaprio is de kracht van Scorsese dat hij de schaduwzijde van de mens durft te tonen, zonder daarover te oordelen. "Marty denkt dat we allemaal zo'n kant in ons hebben", zegt hij. "En hij verkent die schaduwzijde zonder enige angst."

Mr. Scorsese is een aaneenschakeling van smeuïge anekdotes, die ofwel door Scorsese zelf of door vrienden en collega's worden verteld. Het is heerlijk om zijn jeugdvrienden te zien — kleurrijke types die zo uit Mean Streets of Goodfellas kunnen komen.

Dankzij de serie werd me ook duidelijk hoe belangrijk Robert De Niro voor Scorsese is. De Niro zat aan het bed van Scorsese, die instortte door een drugsverslaving. Op dat moment overtuigde De Niro de regisseur om Raging Bull te maken, een film over een bokser (wat een metafoor werd voor Scorsese's eigen gevecht). Ook The King of Comedy zou zonder De Niro niet bestaan. En misschien was Scorsese zonder De Niro later niet innig met DiCaprio gaan samenwerken en was The Wolf of Wall Street er niet gekomen.

Martin Scorsese is op zijn 82ste nog steeds de wolf die van een afstandje naar het vuur kijkt, al is hij wel dichterbij geslopen. Na het zien van de docuserie (die tegen het einde wat wordt afgeraffeld) heb ik zin om snel weer eens wat van zijn werk te bekijken.

II.

Er is weer een ouderwetse hype in podcastland en die heet Op zoek naar Marlotte. In deze vijfdelige podcastserie van Zembla gaat onderzoeksjournalist Lizzy Diercks op zoek naar een overleden kind dat nooit bestaan heeft. Het is geen spoiler, dat vertelt Diercks je meteen in de eerste aflevering al.

Het bizarre verhaal begint als Diercks een mailtje krijgt van Annika, die met haar vrijwilligerswerk bij de Kindertelefoon een 13-jarige meisje Marlotte leert kennen. Ze houden contact en chatten via WhatsApp. Het meisje vertelt dat ze moederziel alleen in een brandwondenziekenhuis ligt. Ze is zwaargewond, haar ouders zijn dood, ze heeft geen vrienden. Marlotte overlijdt na een paar jaar en Annika strooit haar as uit.

Aanvankelijk weet niemand dat Marlotte een verzinsel is. De journalist gaat aan de slag met het verhaal om een misstand in de jeugdzorg aan te kaarten. Hoe kon een meisje zo lang eenzaam in een ziekenhuis liggen en waarom werd Annika opgezadeld met zoveel zeggenschap over haar lot?

Hoewel je de clou van het verhaal direct aan het begin hoort, sleept de podcast je toch mee in het mysterie. Tijdens de eerste twee afleveringen bekroop mij een naar gevoel. Hier is iets helemaal mis. Wie verzint in godsnaam op zó'n duizelingwekkend gedetailleerde manier een fictief meisje? Dit is niet zoals de verhalen van mensen die via Tinder de liefde vinden om daarna geflest te worden. In dit geval wordt geen financiële schade aangericht, wel psychisch trauma.

De podcast is goed gemaakt. De makers nemen je aan de hand mee in hun onderzoek. Als luisteraar klinkt het vaak ongelooflijk (en een beetje ongeloofwaardig) wat er gebeurt. Soms snap je niet helemaal waarom iets niet direct wordt uitgezocht. Of waarom bepaalde dingen niet in twijfel worden getrokken. Ik was blij dat die vragen later hardop worden gesteld en worden uitgelegd. Iedereen kan worden meegesleurd in een complex web aan leugens, ook een journalist.

PS.

Mooi essay van Joost de Vries, die zich afvraagt waarom er nooit een grote roman over Geert Wilders is geschreven. Zo makkelijk is dat ook weer niet. "Personages als Trump of Boris Johnson, of Wilders of Milei of Graus zijn de satire voorbij", schrijft De Vries. "Ze zijn al typetjes, hebben al de kapsels van cartoons, zeggen dingen die voorbijgaan aan elke logica. De grap is al gemaakt, door henzelf. En de grap is niet leuk meer."

De dead internet theory gaat uit van het idee dat het web uiteindelijk wordt overgenomen door AI-slop en bots. Hoe het daardoor steeds lastiger wordt om menselijke berichten te vinden. Kursgezagt maakte een uitlegvideo.

Spencer Chang maakt een zaak voor de alive internet theory. "Where can we sit together on the internet? Where do we go for a stroll? Where do we find the digital equivalent of the remote hot spring up in the mountains, or that hidden hike to the waterfall?"

In de nieuwste Spike Lee-joint Highest 2 Lowest maakt Denzel Washington een opmerking over AI en kunst. Hij speelt een platenbaas die niet gelooft dat kunstmatige intelligentie het menselijke aspect van muziek kan vervangen. Lee lijkt hetzelfde punt voor film te willen maken. Highest 2 Lowest voelt echt, omdat hij op straat en in de metro is opgenomen in plaats van voor een studioscherm. Met over alles heen duidelijk het stempel van Spike Lee zelf.

Ik wandelde dit weekend 18 kilometer van Utrecht naar Soest. Tussen enkele hoosbuien door luisterde ik naar een podcast waarin Austin Kleon uitlegt hoe hij zijn nieuwsbrieven opstelt. Lijkt me inspirerend voor iedereen die online schrijft.

Het was weer Dutch Design Week. Ik was dinsdag in Eindhoven en schreef erover in mijn blog voor NU.nl.

Gameserie Halo heeft een speciaal plekje in mijn hart. Ik speelde het origineel als tiener op de eerste Xbox, ik woonde nog thuis. Het buitenaardse avontuur was geweldig en de muziek legendarisch (— nog steeds!). Ik herinner me de avonden bij vrienden, waar we multiplayer speelden op één tv in splitscreen. We moesten het doen met minuscuul beeld: we hadden elk eenvierde van het beeldscherm. Ik herinner me de wapens; hoe krachtig het doodgewone pistool was. Ik herinner me hoe het voelt om een grunt te meppen met een assault rifle. Mijn vriendin en ik hebben de originele trilogie een paar jaar terug nog eens helemaal doorgespeeld in co-op.

Halo was jarenlang dé Xbox-exclusive. Dat verandert nu, met een remake van Halo: Combat Evolved die voor het eerst op de PlayStation verschijnt. Bij het zien van de eerste paar seconden van de trailer kreeg ik al zin om de game voor de zoveelste keer te spelen.

Je las blog №137, geschreven in de week van 20 tot en met 26 oktober 2025. Abonneer je op mijn nieuwsbrief en je ontvangt 'm elke zondag gratis in je mailbox.